1. Elektrik tesisatı nedir ve neden önemlidir?
Elektrik tesisatı, bir yapının enerji ihtiyacını karşılamak için kullanılan tüm iletken kablolar, pano, sigorta, anahtar, priz ve diğer donanımlardan oluşan sistemdir. İyi planlanmış ve standartlara uygun tesisat, hem kullanıcı güvenliği sağlar hem de enerji verimliliğini artırır. Aksi takdirde aşırı ısınma, kısa devre ve yangın riski artar.
2. Ev elektrik panosu ne işe yarar?
Elektrik panosu, binaya gelen enerjiyi kontrollü olarak dağıtır, aşırı akım ve kaçak akım durumlarında devreyi keserek elektrik çarpması ve yangın riskini minimize eder. Pano içerisindeki devre kesiciler ve kaçak akım röleleri, sistemin güvenliğini sağlayan kritik elemanlardır.
3. Kaçak akım rölesi (KAR) nedir ve neden gereklidir?
KAR, toprak kaçağı veya izolasyon hatası durumunda saniyenin çok altında bir sürede elektrik devresini keserek elektrik çarpması riskini önler. İnsan sağlığını korumak ve ulusal elektrik standartlarına uygunluk için zorunludur. Özellikle banyo, mutfak gibi nemli ortamlar için kritik önemdedir.
4. Elektrik tesisatında hangi kablo tipleri kullanılır?
Binalarda en çok kullanılan kablolar;
- NYA: Tek yalıtkanlı, duvar içi kullanıma uygun.
- NYM: Çok telli, PVC kılıflı, zemin altı ve dış mekanlarda tercih edilir.
- YH: Esnek kablolar, hareketli cihaz bağlantılarında kullanılır.
Kablo seçimi, taşıyacağı akım, mekanın özellikleri ve standartlara uygunluk dikkate alınarak yapılmalıdır.
5. Sigorta ve otomatik şalter arasındaki fark nedir?
Sigorta, aşırı akımda eriyerek devreyi kesen tek kullanımlık bir koruma elemanıdır. Otomatik şalter (MCB) ise manyetik veya termal mekanizmalarla aşırı akımı algılar ve devreyi keser, tekrar kullanılabilir. Otomatik şalter, hızlı müdahale ve kolay bakım sağlar.
6. Aydınlatma tesisatı nasıl planlanır?
Aydınlatma tasarımında; mekânın kullanım amacı, istenen ışık şiddeti (lüks), doğal ışık kaynakları ve enerji tüketimi değerlendirilir. Işık kaynaklarının türü, yerleşimi ve kontrol sistemleri (sensör, dimmer) belirlenir. Ergonomik ve estetik değerler ile elektrik güvenliği dikkate alınır.
7. LED aydınlatmanın avantajları nelerdir?
LED’ler, akkor veya floresan lambalara göre %80’e varan enerji tasarrufu sağlar. Düşük ısı yayar, uzun ömürlüdür (25.000+ saat). Renk seçenekleri geniştir, anında tam parlaklığa ulaşır ve çevreye zararlı cıva içermez. Bakım maliyetleri düşüktür.
8. Elektrik tesisatında topraklama neden gereklidir?
Topraklama, elektrikli cihazlarda oluşabilecek kaçak akımları güvenli bir şekilde toprağa ileterek, kullanıcıların elektrik çarpmasından korunmasını sağlar. Ayrıca aşırı gerilimlerin topraklanmasıyla cihazların hasar görmesi önlenir. Ulusal standartlarda zorunludur.
9. Aydınlatmada renk sıcaklığı ne anlama gelir?
Renk sıcaklığı Kelvin (K) cinsinden ifade edilir ve ışığın “sıcak” (sarı tonlar) veya “soğuk” (mavi beyaz tonlar) olduğunu gösterir. Örneğin 2700K ev ortamları için sıcak ve rahatlatıcı, 5000K ise ofis ve çalışma alanları için uyarıcı ve net ışık sağlar.
10. Aydınlatmada lümen (lm) neyi ifade eder?
Lümen, ışık kaynağının yaydığı toplam görünür ışık miktarının ölçüsüdür. Watt enerji tüketimini değil, ışık şiddetini belirtir. Örneğin, 800 lm veren bir LED ampul, 60W’lık akkor ampule eşdeğer ışık sağlar fakat çok daha az enerji harcar.
11. Aydınlatmada dimmer nedir ve nasıl çalışır?
Dimmer, ışık şiddetini ayarlamaya yarayan elektronik devredir. AC akımın voltajını değiştirerek lambanın parlaklığını kontrol eder. Bu hem enerji tasarrufu sağlar hem de mekanın atmosferini değiştirmeye olanak verir. Ancak tüm lambalar dimmer ile uyumlu değildir.
12. Priz ve anahtar montajı nasıl yapılır?
Montaj, güvenli ve standartlara uygun olmalıdır. Priz ve anahtarlar uygun kutu içine yerleştirilmeli, kablolar doğru renklere göre bağlanmalı, topraklama mutlaka yapılmalıdır. Bağlantıların sağlamlığı ve izole edilmesi hayati önemdedir.
13. Ev elektriğinde kaçak akım kaç amper olmalıdır?
Konutta kullanılan kaçak akım röleleri genellikle 30mA (0.03A) değerindedir. Bu seviye, insan sağlığı için güvenli kabul edilir ve elektrik çarpması durumunda koruma sağlar.
14. Elektrik tesisatında faz, nötr ve toprak nedir?
- Faz: Elektrik enerjisinin geldiği iletkendir, canlıdır ve temas risklidir.
- Nötr: Devrenin tamamlanmasını sağlar, genellikle toprak potansiyeline yakın gerilimdedir.
- Toprak: Kaçak akımları güvenli şekilde toprağa iletir, güvenlik amaçlıdır.
15. Elektrik tesisatında hangi malzeme kablo kanalı için uygundur?
PVC kanallar elektrik yalıtımı açısından uygundur, mekanik koruma sağlar. Metal kanallar ise yüksek mekanik dayanıklılık ve elektromanyetik koruma sağlar. Seçim mekânın ihtiyacına göre yapılmalıdır.
16. Aydınlatma için hangi tip lambalar kullanılabilir?
Günümüzde LED lambalar enerji verimliliği, uzun ömür ve çevre dostu yapısıyla tercih edilir. Floresan lambalar enerji tasarruflu ancak cıva içerir. Halojen lambalar yüksek ısı yayar, akkor lambalar düşük verimlidir.
17. Elektrik tesisatında topraklama ölçümü nasıl yapılır?
Topraklama direnci, topraklama ölçüm cihazlarıyla (toprak test cihazı) ölçülür. İdeal topraklama direnci 10 ohm’dan düşük olmalıdır. Yüksek direnç, topraklama sisteminin etkin olmadığını gösterir ve güvenlik riski oluşturur.
18. Elektrik kabloları nasıl renklendirilir?
Faz kablosu genellikle kahverengi veya siyah, nötr mavi, toprak ise sarı-yeşil renklerle kodlanır. Bu standart renk kodları, tesisatın doğru ve güvenli şekilde yapılmasını sağlar.
19. Elektrik panosu nerede konumlandırılmalı?
Elektrik panosu kolay erişilebilir, kuru, toz ve nemden uzak, yeterli havalandırmaya sahip bir alanda yer almalıdır. Ayrıca, acil durumlarda hızlı müdahale edilebilecek şekilde planlanmalıdır.
20. Evde aşırı yüklenme nasıl önlenir?
Devre kesiciler ve kaçak akım röleleri uygun seçilmeli, tek bir devreye aşırı güç yüklenmemeli, elektrikli cihazların toplam güç tüketimi hesaplanarak tesisat kapasitesi belirlenmelidir. Ayrıca aşırı yüklenmeyi önlemek için enerji dağılımı dengeli yapılmalıdır.
21. Aydınlatmada spot ışık ve genel aydınlatma farkı nedir?
Spot ışık, belirli bir alan veya objeyi vurgulamak için yönlendirilmiş ışık sağlar. Genel aydınlatma ise mekânın tamamını homojen şekilde aydınlatır. İyi bir aydınlatma tasarımında her ikisi dengeli şekilde kullanılır.
22. Elektrik tesisatında yangın riski nasıl azaltılır?
Kaliteli ve standartlara uygun malzeme kullanımı, doğru kesitte kablo seçimi, uygun koruma cihazlarının montajı ve düzenli bakım yangın riskini minimize eder. Ayrıca, kaçak akım koruma ve topraklama sistemlerinin işlevselliği kritik önemdedir.
23. Evde elektrik kaçakları nasıl tespit edilir?
Kaçak akım rölesi devreyi kesiyorsa veya elektrik sayaçlarının anormal enerji tüketimi varsa kaçak olabilir. Termal kameralarla sıcaklık artışı ölçümü veya profesyonel elektrik test cihazları ile kaçak noktaları tespit edilir.
24. LED aydınlatmada CRI (Renk Geriverim İndeksi) nedir?
CRI, ışık kaynağının doğal renkleri ne kadar doğru ve canlı gösterdiğini ölçer. 80 üzeri CRI değerleri kaliteli aydınlatma için tercih edilir. Düşük CRI, renklerin soluk veya bozuk görünmesine yol açar.
25. Elektrik kabloları nasıl korunur?
Kablolar, fiziksel darbelere karşı koruyucu boru, kanal veya kanallar içinde döşenir. Duvar içi veya dışı döşemelerde mekanik koruma sağlanmalı, bükülme ve aşırı gerilme önlenmelidir.
26. Aydınlatmada enerji tasarrufu nasıl sağlanır?
Enerji verimli LED lambaların kullanımı, hareket sensörleri, otomatik kapanma sistemleri ve dimmer gibi kontrol cihazları ile sağlanır. Ayrıca doğal ışık kullanımı ve aydınlatma planlaması da tasarrufu artırır.
27. Elektrik tesisatında sigorta neden atar?
Sigorta, devrede aşırı akım oluştuğunda, kabloların ve cihazların zarar görmesini engellemek için erir ve devreyi açar. Bu, kısa devre veya aşırı yüklenme gibi tehlikeli durumlarda koruma sağlar.
28. Evlerde kaç amperlik sigorta kullanılır?
Genellikle prizler için 16A, aydınlatma devreleri için 10A, beyaz eşya gibi yüksek güçlü cihazlar için ise 20A sigortalar kullanılır. Sigorta seçimi cihaz gücü ve kablo kesitlerine göre yapılmalıdır.
29. Aydınlatmada ampul watt değeri neyi ifade eder?
Ampulün enerji tüketim gücünü belirtir. Ancak watt değeri ışık şiddetiyle birebir orantılı değildir. Modern LED ampuller düşük wattla yüksek lümen sağlar.
30. Elektrik tesisatı projeleri nasıl hazırlanır?
Proje, elektrik mühendisi tarafından yapılmalı, mekân analizleri, yük hesapları, kablo ve koruma elemanları seçimi, pano yerleşimi ve çizimleri detaylı şekilde hazırlanmalıdır. Yönetmelik ve standartlara uygunluk kontrol edilir.
31. Priz sayısı nasıl belirlenir?
Mekânın kullanım amacı ve kullanılacak cihaz sayısı hesaplanarak belirlenir. Genellikle odalarda minimum iki priz standarttır. Ayrıca, ilerideki ek cihaz ihtiyaçları için yedek priz bırakılır.
32. Elektrik kablosu kesiti nasıl seçilir?
Kesit seçimi; taşıyacağı akım, kablo uzunluğu, gerilim düşümü ve ortam koşulları dikkate alınarak hesaplanır. Yanlış kesit seçimi, ısınma ve enerji kaybına yol açar, güvenliği tehlikeye atar.
33. Aydınlatmada spot lambalar nerede kullanılır?
Spot lambalar, sanat eserleri, çalışma masaları, mutfak tezgahları gibi belirli bölgeleri vurgulamak için kullanılır. Doğru yönlendirilip kontrast oluşturularak estetik ve fonksiyonel aydınlatma sağlar.
34. Elektrik tesisatında kaçak akım koruma cihazı (RCCB) nasıl çalışır?
RCCB, faz ve nötr hatlarındaki akımları sürekli izler. Faz ve nötr arasındaki akım farkı belli bir değeri aşarsa (örneğin 30mA) cihaz devreyi saniyenin altında keserek kaçak akımı önler.
35. Evde elektrik tesisatı yenilenirken nelere dikkat edilmeli?
Mevcut tesisatın yıpranmışlığı kontrol edilmeli, yeni standartlara uygun malzemeler kullanılmalı, topraklama ve kaçak akım koruma sistemleri mutlaka eklenmelidir. Kablo kanalları ve pano yerleşimi gözden geçirilmelidir.
36. LED lambalarda ömür nasıl hesaplanır?
LED ömrü nominal çalışma saatine dayanır. Genellikle 25.000 ila 50.000 saat arasıdır. Ömür, kullanım ortamı sıcaklığı, sürücü kalitesi ve çalışma voltajına bağlı olarak değişir.
37. Elektrik prizlerinde topraklama neden önemlidir?
Topraklama, kaçak akımların güvenli şekilde toprağa akmasını sağlar ve elektrik çarpması riskini önler. Topraksız priz kullanımı yönetmeliklere aykırıdır ve tehlikelidir.
38. Elektrik tesisatında kaçak akım rölesi neden gereklidir?
Kaçak akım rölesi, insan hayatını koruyan ve yangın riskini azaltan kritik bir güvenlik cihazıdır. Elektrik kaçağı tespitinde devreyi hızla keserek felaketlerin önüne geçer.
39. Aydınlatmada floresan mı LED mi tercih edilmeli?
LED lambalar daha düşük enerji tüketimi, daha uzun ömür, çevre dostu olması ve anında tam parlaklık sağlaması nedeniyle floresan lambalara kıyasla tercih edilir.
40. Elektrik tesisatında en çok yapılan hata nedir?
Yanlış kablo kesiti seçimi, topraklamanın yetersiz olması ve koruma cihazlarının eksik veya hatalı kurulumu en yaygın ve tehlikeli hatalardır. Bu hatalar hem güvenlik riskini artırır hem de elektrik arızalarına yol açar.